Fizjologiczny spadek masy ciała
W pierwszych dniach życia u wszystkich noworodków obserwuje się spadek masy ciała. Wynika to z faktu wydalenia smółki, oddania moczu, z wydalenia płynu z płuc, utraty wody wskutek parowania, wysychania pępowiny oraz ograniczonej zdolności zagęszczania moczu. Spadek masy rozpoczyna się zwykle w pierwszej dobie życia i osiąga szczyt w 3-4 dobie. Po tym czasie noworodek stopniowo przybiera na wadze i około 7-10 dnia wyrównuje swoją masę urodzeniową. Spadek wynosi około 10% masy ciała. Zapobiegać temu można przez unikanie przegrzewania oraz jak najwcześniejsze rozpoczęcie karmienia i jak najczęstsze przystawianie dziecka do piersi.
Zaburzenia hormonalne
Związane są ze zmniejszeniem stężenia estrogenów i gonadotropin we krwi noworodka, których stężenia bezpośrednio po porodzie są duże. Około siódmego dnia życia mogą wystąpić niewielkie krwawienia z pochwy u dziewczynek, a u noworodków obu płci powiększenie gruczołów piersiowych. W gruczołach sutkowych może gromadzić się niewielka ilość żółtawej wydzieliny, zbliżonej swoim składem do siary, która powstaje pod wpływem prolaktyny (hormonu matki). Obrzmienie gruczołów bywa bardzo duże. Nie ma przy tym odczynu zapalnego, zaczerwienienia skóry i bolesności. Zniknięcie obrzęku to kwestia jednego – dwóch tygodni. Obrzękniętych sutków nie należy masować ani też usuwać z nich wydzieliny, ponieważ grozi to zakażeniem. U niektórych noworodków możemy zauważyć różowo-ceglaste plamy na mokrych pieluszkach. Spowodowane są one obecnością dużej ilości moczanów w moczu. Jest to norma, nie należy się tym martwić.
Rumień toksyczno-alergiczny
Jest to przejściowa, samoistnie ustępująca, łagodna zmiana dotycząca skóry noworodka zlokalizowana szczególnie na tułowiu i kończynach. Stwierdza się ją u około 50 proc. noworodków urodzonych o czasie. Pojawia się od 2-3 dnia życia. Zmiany są spoiste, żółtobiałe, złożone z 1-2 milimetrowych grudek lub krost otoczonych obwódką rumieniową. Może niekiedy przypominać zmiany ropne, kandydozę, czy potówki. Niekiedy jedynym objawem jest rumień plamisty. Rumień toksyczny może być pojedynczy lub rozsiany na dużej powierzchni ciała. Przyczyna rumienia jest nieznana, zmiany trwają krótko, nie wymagają leczenia.
Żółtaczka fizjologiczna
Powstaje około trzeciej doby życia. Główną jej przyczyną jest niedojrzałość enzymatyczna wątroby noworodka i wynikająca z tego niedostateczna zdolność wiązania kwasu glukuronowego z bilirubiną wolną w bilirubinę związaną, która jest rozpuszczalna w wodzie i może być wydalana z moczem. Bilirubina powstaje z prawidłowo rozpadających się krwinek czerwonych. W pierwszych dniach życia noworodek nie może sobie poradzić z jej chemicznymi przemianami. Żółte zabarwienie skóry spowodowane jest nadmiarem wolnej bilirubiny we krwi. U noworodków zażółcenie powłok skórnych, błon śluzowych i twardówki staje się widoczne przy stężeniu bilirubiny we krwi obwodowej 5-7mg%.
Kryteria pozwalające rozpoznać żółtaczkę fizjologiczną:
- ujawnia się > 24 godziny życia
- ustępuje bez leczenia w ciągu tygodnia u noworodków donoszonych
Pewna liczba noworodków przechodzi żółtaczkę fizjologiczną bezobjawowo. Ogólny stan dziecka w czasie trwania żółtaczki nie ulega znacznym zmianom, obserwuje się mniejszą ruchliwość, senność, słabsze ssanie i słabszy przyrost masy ciała. Żółtaczka fizjologiczna nasila się w czasie 2-4 dni, po czym stopniowo słabnie i ustępuje około 7-10 dnia życia. W okresie wystąpienia żółtaczki fizjologicznej należy obserwować skórę dziecka (nasilenie zabarwienia) oraz kontrolować, czy jest prawidłowo karmione piersią. Zbyt rzadkie i skąpe karmienie w pierwszych dobach życia są przyczyną nasilonej żółtaczki, gdyż w patogenezie rozważa się głównie wzmożone krążenie jelitowo-wątrobowe bilirubiny spowodowane jej zwrotnym wchłanianiem z przewodu pokarmowego w warunkach niedoboru pokarmu. Odwracając sytuację zapobiegać należy przez jak najwcześniejsze, skuteczne i obfite karmienie piersią w pierwszych dobach życia. Obfite karmienie siarą przyczynia się do szybkiego wydalenia smółki z przewodu pokarmowego, a tym samym zawartej w niej duże ilości bilirubiny i jej pochodnych.
Gorączka przejściowa
Fizjologiczny wzrost temperatury ciała obserwuje się najczęściej w 3-4 dniu, tj w dniu maksymalnego spadku masy ciała. Temperatura ciała może dochodzić do 40 stopni C i utrzymywać się przez kilka godzin. Noworodek jest zazwyczaj wtedy niespokojny, porusza ustami – szuka pokarmu, błony śluzowe są intensywnie czerwone i suche. Nie ustalono przyczyny przejściowej gorączki, ale znaczenie mają tu: podawanie niedostatecznej ilości pokarmów i płynów, działanie bakterii przenikających do przewodu pokarmowego noworodka i niedojrzałość układu nerwowego, który reguluje temperaturę ciała. Leczenie polega na podawaniu płynów i pokarmu oraz ochronie noworodka przed przegrzaniem. Stosowane są kąpiele ochładzające, należy pamiętać o zmianie bielizny i lżejszym okryciu.
Stolce przejściowe
Pierwszym stolcem noworodka jest tzw. smółka. Jest to substancja gęsta, ciągnąca się, koloru ciemnooliwkowego, bez zapachu. Złożona jest z wydzieliny przewodu pokarmowego płodu, złuszczonych nabłonków jelit, meszku, żółci i połkniętych wód płodowych. Początkowo jest jałowa, ale w kilka godzin po urodzeniu można w smółce stwierdzić różne bakterie. Jest to tak zwana faza przejściowa narastania flory bakteryjnej w przewodzie pokarmowym dziecka oraz przejściowa nietolerancja laktozy. Stolec noworodków w kolejnych dniach po porodzie jest koloru złocistego o odczynie kwaśnym i luźnej konsystencji. Pod wpływem powietrza zabarwienie stolca zmienia się na zielony kolor, co dziej się wskutek utleniania się bilirubiny do biliwerdyny. Po okresie wydalania smółki dochodzi więc do wytwarzania stolców przejściowych , które występują w ilości 3-7 razy na dobę. Stolce przejściowe nie są schorzeniem. Mają zielonkawy kolor, są luźne i częstsze. Około 4-5 doby życia noworodki dodają już żółte, prawidłowe stolce. Dziecko karmione piersią oddaje przeciętnie kilka stolców dziennie. Są jednak dzieci, które w pierwszym okresie karmienia naturalnego oddają do 10 i więcej stolców dziennie. Bywają tez takie, które wydalają jeden stolec na kilka dni. Obydwie sytuacje są fizjologią.
